“Deri kanseri önlenebilir olduğu halde, her yıl dünyada 120 000’i aşkın insan deri kanserinden ölüyor, 2020 yılında ise 1,5 milyonu aşkın insana da deri kanseri teşhisi konuldu” (ILO kaynakları).
Sevgili Gazipaşalılar,
Yaz geliyor. En büyük sorunlarımızdan biri de birlikte geliyor.
Ne zaman güneşleneyim? Kaç dakika güneşleneyim?
Böyle zamanlarda TV kanallarında birçok uzman konuşur.
“Sabah saat 10.00 ile 17.00 arasında 20 dakika güneşlenseniz yeter “ denir.
“Öğlen güneş ışınlarının dik geldiği saatleri tercih edin diyen internet siteleri var”
Bu söylemler genel olarak doğru olsa da kesin bir saat veren olmaz. Her kafadan bir ses çıkar, bu da bizleri tereddütlü bir durumda bırakır.
Güneşlenme neden önemli? D vitamini sentezi için.
Güneş ışınlarının D vitamini sentezinde nasıl rol aldığını anlamak için UV (Ultraviyole veya morötesi) ışınları hakkında ayrıntıya girmeden kısa bir bilgi vermek gerekiyor.UV ışınları, güneş ışınlarının UV spektrumunun (aralığının) bir parçasıdır ve D vitamini senteziyle doğrudan ilişkilidir.
Dünyamıza ve dolayısıyla derimize gelen güneş ışınları UVA ve UVB olarak ikiye ayrılır.
D vitamini sentezini başlatan UVB ışınlarıdır. Bu ışınlar cilde girerek deride bulunan bir kolesterol molekülünü D3 vitamini haline dönüştürür. Daha sonra D vitamininin aktif hale gelmesi için karaciğer ve böbreklerde metabolik süreçlerle devam eder.
UVB ışınları, bulutlar, cam veya giysiler tarafından engellenebilir ve bunların varlığında D vitamini sentezi yapılamaz.
UVA ışınları ise cilde daha derin işler. UVA, D vitamini sentezinde doğrudan rol oynamaz. Hatta, uzun süreli UVA ışınları altında kalmanın D vitamini öncüllerini parçalayarak D vitamini sentezini azaltabildiğini belirten kaynaklar vardır.
UVA ışınlarının özellikle yaşlanma ve ciltte renk değişikliğinden, UVB ışınlarının daha çok güneş yanıklarından sorumlu olduğu da yine değişik kaynaklarda belirtilmektedir.
D vitamini sentezini etkileyen diğer etmenler; güneş ışınlarının dolayısıyla UV ışınlarının dik geldiği zamanlar, cildin rengi, yaş, coğrafi konum (yaz ve kış mevsimlerinde dünya yüzeyine ışınların ulaşıp ulaşamama durumu) ve UVB ışınlarının etkinliğidir.
Kış aylarında veya yüksek enlemlerde yaşayan insanlar yeterli UVB alamadıkları için D vitamini eksikliği riskiyle karşı karşıya kalabilirler.
Bütün bu bilgileri neden aktardım?
Tanıdığım bir Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon uzmanı doktordan öğrendiğim bir internet sitesini sizlere anlatmak için. Ben yıllardır bu siteyi kullanıyorum ve kafamda bazı sorunlar olmadan güneşlenebiliyorum artık.
Bu internet sitesi yukarıda anlattığım gibi, UVA ve UVB ışınlarının bulunduğumuz bölgeye ne zaman(hangi ayın hangi günü) ulaşıp ulaşmadığını gösteriyor.
UVB ışınlarından yararlanmak içinsaat kaçla kaç arasında, ne kadar güneşte kalınmasının yeterli olacağını dakikasına kadar gösteriyor; sizi karmaşık ve yetersiz açıklamalardan kurtarıyor. Sonra karar vermek size kalıyor.
İnternet sitesine ulaşmak için arama motoruna (Örneğin, Google), “ekin.co güneş” yazmanız yeterli. Bu site, Sağlıklı Yaşıyoruz tarafından hazırlanan bir site.
Karşınıza;
Ne zaman güneşleneyim?
Nerede güneşleneceksin?
BUL
Şeklinde bir sayfa çıkıyor. Nerede güneşleneceksin? Alanına güneşlendiğiniz yerin ismini yazacaksınız. Örneğin; Gazipaşa, Alanya veya Ankara, İstanbul… Gibi.
Sonra BUL alanına dokunacaksınız. Bu kadar basit.
Köşe yazılarına grafik koymak maalesef çok yer kapladığı için koyamıyorum. Yazımın devamının daha iyi anlaşılabilmesi için öncelikle siteye girerek grafiği görmenizin yararlı olacağını belirtmeliyim. Açılan grafik sizin siteye girdiğiniz günün değerlerini gösterecektir.
Kış ayları boyunca Gazipaşa için sorgulama yaptığımda;
ekin. co web sitesinin mesajı
BULUNDUĞUNUZ YER GÜNEŞLENMEYE ELVERİŞLİ DEĞİL
Maalesef bugün UVB ışınları bulunduğunuz yere ulaşamıyor, yalnızca zararlı UVA ışınları ulaşıyor. TAMAM
Mesajı çıkıyordu.Bu mesajın içeriğinden de anlaşılacağı gibi, kış mevsimi boyunca, D vitamini sentezinde yararlı olan UVB ışınlarının Gazipaşa’ya ulaşamadığı, sentezde etkili olmayan UVA ışınlarının etkili olduğudur.
11 Mart 2025 tarihinde yine yukarıdaki gibi sorgulama yaptığımda ise;
“Gazipaşa için bugün ideal güneşlenme zamanı
12:51 – 13:11”
Yazan bir mesajla karşılaştım ve onun da altında bir çan eğrisi ile UVB 500’nin başlangıcı ve UVB 500’nin bitişi diye iki zaman aralığını gösteren bir ekran karşıma çıktı. UVB ışınları ancak güneş 50 dereceden büyük bir açıyla geldiği zaman yeryüzüne ulaşmaktadır. O nedenle hesaplamalarda dikkate alınmaktadır. Bu sorgulamamdan anlaşılacağı üzere, yararlı UVB ışınları 11 Mart tarihinden itibaren Gazipaşa’ya ulaşmaya başlamaktadır.
Üstte kalın ve büyük puntolu harflerle belirtilen zaman aralığı, elinizi, kolunuzu veya vücudunuzu kullanarak güneşte kalma süresini göstermektedir. 11 Mart tarihinde, öğlen saat 12:51 ile 13:11 aralığında 20 dakika güneşte kalmak, D vitamini sentezi için yeterli bir süre olacaktır.
Çan eğrisinin altındaki saat aralığı ise UVB ışınlarının hangi saat aralıklarında (Başlangıç ve bitiş) Gazipaşa’da etkili olduğunu göstermektedir. Bu saat aralıklarının dışındaki saatler ise zararlı UVA ışınları etkili olmaktadır.
Bütün yaz boyunca, bu siteyi kullanarak günün hangi saatleri aralığında bulunduğunuz bölgede güneşleneceğinizi takip edebilirsiniz.
Burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus; her iki zaman aralığının (yani ideal güneşlenme saatleri ile UVB ışınlarının etkili olduğu saatlerin) sabit olmayıp, günden güne değişmesidir. O nedenle, güneşleneceğiniz günlerde bu siteye bakıp ona göre kendinizi ayarlamanız gerekmektedir. Ta ki tahmini olarak Ekim ayı içerisinde yukarıda belirttiğim “UVB ışınları bulunduğunuz yere ulaşamıyor” ikazını görünceye kadar. Ondan sonra güneşlenmeyi bırakmanızı öneririm.
Benzer bir uygulama, Sun Smart Global UV adıyla tüm mobil cihazlarda kullanılabilen ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), Dünya sağlık Örgütü (DSÖ) ve Dünya Meteoroloji Örgütü (DMÖ) tarafından geliştirilerek ve ilk olarak 2022 yılında kullanıma sunulan bir programdır. Onu da mobil telefonunuza indirerek kullanabilirsiniz. Şu an sadece Antalya için değerlere ulaşılabilir olsa da bu bilgi de son derece değerli bir bilgidir
Sevgili Gazipaşalılar, bu yazının amacı, dozunda, zamanında, mutlaka koruma önlemlerinizi alarak güneşten yararlanmanıza, güneşin zararlı ışınlarından korunmanıza yardımcı olmak içindir. İçeriğinden de anlaşılacağı gibi asla tıbbi bir bilgi vermek için değildir. Bu konuda ki tıbbi bilgiler için doktorunuza gitmenizi öneririm.
Bu bilgilerden yararlanarak daha bilinçli güneşlenme ve bol D vitaminli günleriniz olsun.
