Kan dolaşımının sağlanması için bir basınç gereklidir. Bu basıncın normalden fazla olmasına yüksek yani hipertansiyon (HT) denir.
Türkiye’de hipertansiyonun görülme sıklığı % 11- 43 arasında değişiklik gösterir. Hipertansiyon çoğunlukla 40 yaş üstünde görülebilir.
Hipertansiyon felç, böbrek hastalıkları ve koroner kalp hastalıkları için önemli risk faktörüdür. Hipertansiyonlu kişilerin koroner kalp hastalığına yakalanma olasılığı normal tansiyonlulardan 3- 4 kat, felç geçirmesi 7 kat daha fazladır.
Kan basıncında meydana gelen 10 mmHg artış koroner kalp hastalığını % 30 oranında arttırır.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre;
Sistolik Kan Basıncı
140 mmHg
Diastolik Kan Basıncı
90 mmHg ve altında
NORMAL
Sistolik Kan Basıncı
141- 159 mmHg
Diastolik Kan Basıncı
91- 94 mmHg
SINIRDA VE HAFİF HT
Sistolik Kan Basıncı
160 mmHg
Diastolik Kan Basıncı
95 mmHg veya üstünde
HİPERTANSİYON olarak sınıflandırılmaktadır.
Türk Kardiyoloji Derneği tarafından desteklenen TEKHARF ve Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Dernekleri tarafından 2003 senesinde yapılan araştırma sonuçlarına göre
• Türkiye’de hipertansiyon görülme sıklığı yaklaşık % 31,8.
• Ülkemizde yetişkin her üç kişiden biri ortalama 15 milyon kişi hipertansiyon hastası.
• Hipertansiyon olduğu belirtilen kişilerin % 62’si hipertansiyon hastası
HİPERTANSİYON VE BESLENME TEDAVİSİ
• Hipertansiyon tedavisinde vücut ağırlığı mutlaka istenilen seviyeye gelmelidir.
• Ailede hipertansiyon öyküsü varsa Beden Kitle İndeksi (BKI) mutlaka normal aralıklarda tutulmalıdır.
• Dengeli bir diyet ve düzenli fiziksel aktivite ile BKI normal aralıklarda tutulduğunda kan basıncında düzelme görülebilir.
• Alkol alımı mutlaka sınırlandırılmalı. Kadınlar 1 kadehin, erkekler ise 2 kadehin üstüne çıkmamalı ve bu alımı haftada sadece 3- 4 gün olacak şekilde ayarlamalıdırlar.
• Sodyum alımı 1,5- 2,5 g arasında (4- 6 g tuz) tutulmalıdır. Bu alımı sağlayabilmek için yemeklere tuz ilave edilmemeli, gerekirse tuzsuz ekmek kullanılmalıdır.
• Yemeklerde potasyumdan zengin nane, maydanoz, kekik, dereotu, limon suyu, soğan gibi lezzet verici besinler kullanılabilir.
• Sarımsak kullanımı hipertansiyonlu bireylerde tavsiye edilir. Kalsiyum alımını da güçlendirmek için sarımsaklı yoğurt tüketebilirsiniz.
• Doymuş yağ asitlerini çok içeren tereyağı, sade yağ, iç yağ ve katı margarin kullanılmamalıdır.
• Yeşil yapraklı sebzeler mutlaka beslenme programında yer almalıdır.
• Düzenli fiziksel aktivite tüm hastalıkların önlenmesinde olduğu gibi hipertansiyon tedavisinde de önem taşır. Bu nedenle haftada en az 3 gün olmak üzere orta tempolu egzersiz yapmak büyük önem taşır.
• Haftada en az 2 kez balık tüketmek veya balık yağı suplemanı kullanmak kan basıncı denetiminde önemli görev alır.
• Paketlenmiş gıdalarda besin içeriğini karşılaştırmak için etiketlerine bakın, düşük yağ veya yağsız ibaresi olanları tercih edin.
• Çok şekerli yiyeceklerden uzak durun (pasta, dondurma, şerbetli tatlılar, meşrubatlar, meyve suları).
• Atıştırmalık olarak meyve, çiğ sebze, yağsız tuzsuz mısır patlağı tercih edin.
• Jambon, salam gibi işlenmiş şarküteri ürünlerini, salamura yiyecekleri (turşu, sebzeler, zeytin gibi), ve sosları (ketçap, hardal vb) kısıtlayın.
• Mineral ve lif gibi ek besin maddelerini alabilmek için tam tahıl içeren yiyecekleri tercih edin. Örneğin tam buğday ekmeği veya tam tahıllardan hazırlanmış gevrekleri tüketin.
NOT; DASH DİYETİ
DASH, Hipertansiyonu Durdurmak için Diyet Yaklaşımlarının kısaltmasıdır. DASH diyeti, yüksek tansiyonu (hipertansiyon) yönetmeye veya önlemeye yardımcı olabilecek besleyici bir beslenme planıdır. DASH diyetinde potasyum, kalsiyum ve magnezyum içeriği yüksek gıdalar yer alır. Bu besinler kan basıncı yönetimine katkıda bulunur. Diyet, sodyum, doymuş yağ ve şeker açısından zengin yiyecekleri kısıtlar. Yapılan bazı çalışmalarda, DASH diyetinin kan basıncını iki hafta kadar kısa bir sürede azalttığı belirtilmiştir. Kandaki düşük yoğunluklu lipoprotein kötü (LDL) kolesterol seviyeleri, sağlıklı bir diyet yiyerek de azaltılabilir. Kalp hastalığı ve felç için iki ana risk faktörü, aşırı kan basıncı ve yüksek LDL kolesterol düzeyleridir.
DASH DİYETİ UYGULANIRKEN DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR:
– Süt ve yoğurt tüketimi az yağlı veya yağsız olmalıdır,
– Tüketilecek balık ve tavuğun derisi tüketilmemelidir,
– Mevsimine uygun sebze ve meyveler taze ve çiğ olarak tüketilmelidir,
– Salatalara konulacak zeytinyağı 1 çay kaşığı olmalıdır,
– Öğünler küçük lokmalarla ve çok çiğnenerek tüketilmelidir.
– Et tabağa tek parça halinde konulmalı, tüketilecek pilav yada makarna etin yanına, aynı tabak içinde garnitür olarak konulmalı ve birlikte yenilmelidir,
– Öğünlerde önerilen ekmek 1 dilim olup, kepek yada tahıl ekmeği önerilmektedir,
– Günlük tuz kullanımı 1,5 gram olup; potasyum ve kaya tuzlarının kullanımında da sınırlama olmalıdır.
– Hafif yağlı gıda ve tatlılar için öneri, haftalık 1-2 seferdir.