SAYIŞTAY’DAN ŞOKE EDEN GÖKÇELER RAPORU

Gazipaşa’da 2017 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açılışı yapılan Gazipaşa Gökçeler Barajı’nın Hidroelektrik Enerji Santrali (HES) projesinin, denetim protokolü ve yer teslimi yapılmadan inşasına başlandığı ortaya çıktı.

SAYIŞTAY Başkanlığı birçok kuruma ait “Kamu İdareleri Denetim Raporları”nı yayımladı. Sayıştay tarafından yayımlanan raporlarda, Gazipaşa Gökçeler Barajı HES projesiyle ilgili şoke eden bir gerçek ortaya çıktı. Sayıştay’ın DSİ ile ilgili hazırladığı denetim raporunda, Gazipaşa Gökçeler Barajı HES projesinin, denetim protokolü imzalanmadan inşaata başlanıldığı belirtildi. Sayıştay raporlarından elde edilen bilgiye göre, Gazipaşa Gökçeler Barajı HES projesinin yanı sıra Mersin, Kastamonu ve Bartın’da yer alan Pamukluk Barajı ve HES, Kirazlıköprü Barajı ve HES ve Araç Barajı ve HES’in de aynı şekilde denetim protokolü imzalanmadan inşasına başlandığı belirlendi.

İŞTE RAPORDA YER ALAN İFADELER

Sayıştay’ın, yer teslimi yapılmadan ve denetim protokolü imzalanmadan inşa edildiği tespit edilen projelere yönelik hazırladığı raporda şu ifadelere yer verildi: “Su Kullanım Anlaşması (SKA) imzalanan hidroelektrik enerji üretim tesisine ilişkin yer teslimi yapılmadan ve denetim protokolü imzalanmadan su yapılarının inşaatına başlanıldığı ve denetim yükümlülüğüne uymayanlar için uygulanması gereken yaptırımların tam olarak uygulanmadığı tespit edilmiştir. 

6200 sayılı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünce Yürütülen Hizmetler Hakkında Kanun’un Ek 6’ncı maddesinde: “14.3.2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve su kullanım hakkı anlaşması çerçevesinde elektrik enerjisi üretmek amacıyla yapılacak olan hidroelektrik enerji üretim tesislerinin baraj, regülatör, yükleme havuzu, tünel, kanal, borulu isale hattı gibi su yapısıyla ilgili kısımlarının inşasının inceleme ve denetiminin zorunlu olduğu; diğer su yapılarından sulama tesisi, isale hattı, kolektör, arıtma tesisi, taşkın ve nehir yatağı düzenlemesi gibi su yapılarının da denetim masrafları ilgililerine ait olmak üzere denetim hizmetinin DSİ tarafından yapılacağı veya DSİ’ce müşavirlik hizmeti satın alınarak yaptırılacağı, Denetim masraflarının, denetlenen yatırımcı gerçek ve tüzel kişiler tarafından DSİ’ye ödeneceği, 6446 sayılı Kanun kapsamında üretim lisansı sahibi tüzel kişilerden denetim yaptırmayanlara, DSİ tarafından tesisin kurulu gücüne bağlı olarak megavat başına beş bin Türk lirası idari para cezası verileceği, DSİ tarafından yapılacak yazılı ihtardan itibaren otuz gün içinde gerekli müracaatın yapılmaması hâlinde ise DSİ ile imzalanan su kullanım hakkı anlaşmasının iptal edileceği, belirtilmektedir. 

Denetim işleriyle ilgili masrafların tahsiline dair usullerin düzenlendiği ve 12.05.2015 tarihli ve 29353 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Yapıları Denetim Hizmetleri Yönetmeliği’nin; “İşe başlama” başlıklı 9’uncu maddesinde; DSİ’nin izni olmadan işe başlanılamayacağı, Söz konusu Yönetmelikte 24.09.2019 tarihinde yapılan değişiklik ile; “Denetime ilişkin masrafların tespit ve tahsili” başlıklı 7’nci maddesinin sekizinci fıkrasında; Denetimin doğrudan DSİ tarafından yapılması durumunda; DSİ’nin büro ve şantiyede yapacağı denetim hizmetlerinin aylık bedeli olarak, denetim işinde görevlendirilecek teknik personelin aylık maaş ve ücret bordrolarında belirtilen tahakkuk toplamına; teknik personelin şantiyeye ulaşımını sağlayacak olan araç/araçlara ait giderler için DSİ’ce aylık olarak düzenlenip ödenen hakedişlerdeki tahakkuk tutarı ile DSİ Genel Müdürlüğünün ilgili ihtisas birimlerinden işte yapılacak inceleme ve denetimlere katılacak görevli personelin ulaşım, konaklama ve harcırah giderleri tutarının eklenmesi sureti ile belirleneceği; Denetim hizmetinin; HES (Hidroelektrik Santrali) tesisine ait protokolün imzalandığı tarihte başlayacağı ve işin geçici kabulünün yapıldığı tarihte son bulacağı, denetim bedelinin denetim faaliyeti süresince her ayın on beşinde DSİ’nin resmi kurumsal bütçe hesabına yatırılacağı, Aynı Yönetmelik’in “İdari yaptırımlar” başlıklı 25’inci maddesinin birinci fıkrasında ise; 6446 sayılı Kanun kapsamında üretim lisansı sahibi tüzel kişilerden denetim yaptırmayanlara, DSİ tarafından tesisin kurulu gücüne bağlı olarak megavat başına beş bin Türk lirası idari para cezası verileceği ve DSİ tarafından yapılacak yazılı ihtardan itibaren otuz gün içinde gerekli müracaatın yapılmaması hâlinde DSİ ile imzalanan su kullanım hakkı anlaşmasının iptal edileceği; sulama tesisi, isale hattı, kolektör, arıtma tesisi, taşkın ve nehir yatağı düzenlemesi gibi diğer su yapılarında ise yatırım bedelinin binde biri nispetinde idari para cezası verilir ve DSİ tarafından yapılacak yazılı ihtardan itibaren otuz gün içinde gerekli müracaatın yapılmaması hâlinde su yapısının inşaatının durdurulması için gerekli tedbirler DSİ tarafından alınacağı, hüküm altına alınmıştır.

Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri uyarınca;

-Hidroelektrik enerji üretim tesislerinin su yapılarının inşasının inceleme ve denetiminin zorunlu olduğu ve Su Kullanım Hakkı Anlaşması imzalanan tüzel kişilerce DSİ’nin izni olmadan işe başlanılamayacağı, 

-SKA imzalanan tüzel kişiler ile DSİ arasında düzenlenecek denetim protokolü ile yer teslimi yapılarak işe başlanılacağı, yer tesliminden geçici kabul yapılıncaya kadar su yapılarını inşa eden yüklenicinin çalışmalarının DSİ tarafından sürekli olarak denetlenmesi gerektiği, 

-Bu kapsamda söz konusu tesislerin su yapısıyla ilgili kısımlarının imalatında kullanılan malzemelerin ve imalatın projesine, teknik şartname ve standartlara uygunluğunu kontrol etmek, malzemeler ve imalatla ilgili deneyleri yapmak ve/veya yaptırmak ve su yapılarının proje onayı ve kontrollük hizmetlerinin DSİ tarafından yapılacağı/yaptırılacağı, 

-Denetim masraflarının, denetlenen yatırımcı gerçek ve tüzel kişiler tarafından DSİ’ye ödeneceği, -Denetim yükümlülüğüne uymayanlara idari para cezası kesileceği gibi Su Kullanım Hakkı Anlaşmalarının da iptal edileceği ve su yapısının inşaatının durdurulması için gerekli tedbirlerin DSİ tarafından alınacağı, anlaşılmaktadır.

Yapılan inceleme sonucunda;

-Su Kullanım Anlaşması imzalanan tüzel kişiler ile DSİ arasında, yer teslimi yapılmadan ve denetim protokolü imzalanmadan inşaata başlanıldığı,

-Söz konusu HES inşaatının Bölge Müdürlüğü tarafından birkaç ay sonra tespit edildiği,

-Tespit edildikten sonra şirketin Su Kullanım Hakkı anlaşması iptal edilmediği gibi inşaat faaliyetlerinin de durdurulmadığı,

-Dolayısıyla inşaatın her aşamasının DSİ tarafından denetlenmediği ve 

-Denetim yapılmadığından denetim masrafının da alınamadığı,

-DSİ’nin izni olmadan başlayan HES inşaatı tespit edildikten sonra yalnızca idari para cezası kesildiği, görülmüştür.

Bu itibarla; Su Kullanım Hakkı Anlaşması imzalanan hidroelektrik enerji üretim tesislerinde, yer teslimi yapılmadan ve denetim protokolü imzalanmadan inşaatına başlanan su yapılarının inşaat faaliyetlerinin durdurularak Su Kullanım Hakkı Anlaşmalarının iptal edilmesi ve inşaat aşamasında DSİ tarafından yapılması gereken denetimin tam olarak yapılmasının sağlanması amacıyla yer teslimi yapılmadan, izinsiz ve denetimsiz imalatlar yapılmaması için caydırıcı tedbirler içeren mevzuat düzenleme çalışmalarının yapılması gerektiği değerlendirilmektedir.”

“TAŞERON İŞÇİ İŞ KAZASINDA HAYATINI KAYBETMİŞTİ”

Öte yandan, Sayıştay raporlarına göre denetim protokolü imzalanmadan inşaata başlanılan Gazipaşa Gökçeler Barajı’nda açılıştan 3 yıl sonra zemin güçlendirme çalışması yapılmış, 15 Şubat 2020’de bu çalışma sırasında üzerine sondaj makinesi devrilen Ramazan Akfırat (38) isimli taşeron işçi hayatını kaybetmişti. >Selçuk ÖZTÜRK