Türkiye’de, 9 Yıl önce Büyükşehir Yasası’nda yapılan değişiklikle, mahalleye dönüştürülen köyler, kırsal mahalle statüsüne geçebilecek. 16 Ekim 2020 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan torba yasa ile 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununa bir madde eklenerek kırsal mahalle ve kırsal yerleşik alan düzenlemesi yapılmıştı. Bu yasaya dayanılarak hazırlanan yönetmelik 15 Nisan 2021 itibariyle yürürlüğe girdi. “Kırsal mahalle” statüsüne kavuşacak köyler ve beldeler için vergi, harç ve su ücreti ödemelerinde muafiyet ve indirimler sağlanacak. Gazipaşa’daki şehir dışındaki mahalleler de şartların uyması durumunda kırsal mahalle statüsüne geçebilecek.
VERGİ VE HARÇLAR AZALACAK
Belli şartları sağlamak ve başvuru yapmak koşulu ile köy ve beldelere “kırsal mahalle” olma hakkı getirildi. Yapılan yeni düzenleme ile 9 Yıl önce Büyükşehir Yasası’nda yapılan değişiklikle köyden mahalleye çevrilen kırsal yerleşim yerleri kırsal mahalle olabilecek. Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak belirlenen yerlerde; gelir vergisinden, bina, arsa ve araziler ile mesken amaçlı kullanılan binalar ve zirai istihsalde kullanılan bina, arsa ve araziler emlak vergisinden bina inşaat harcı ile imarla ilgili harçlardan muaf tutulacak. Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak belirlenen yerlerde; ticari, sanayi ve turistik faaliyetlerde kullanılan bina, arsa ve araziler için emlak vergisi yüzde 50 indirimli uygulanacak.
KIRSAL MAHALLE TESPİTİ NASIL OLACAK?
Yönetmeliğin 4. maddesine göre kırsal mahalle tespiti şu şekilde yapılacak:
Kırsal mahalle, büyükşehir belediyeleri sınırları içinde olup 1984 yılı ve sonrasında köy veya belde belediyesi iken mahalleye dönüşen mahallelerde tespit edilir.Kırsal mahalle tespit edilirken birinci fıkradaki şartın yanı sıra söz konusu alanlara tanınacak muafiyet ve indirimler göz önünde bulundurularak belediye sınırları içinde benzer durumda olan yerler bakımından adalet, eşitlik ve genellik prensipleri de dikkate alınır.
Bir mahallenin kırsal mahalle olarak tespit edilebilmesi için; kırsal yerleşim özelliğinin devam edip etmemesi, şehir merkezine olan uzaklık ve ulaştırma durumu, belediyelerin yol, su, atık su, katı atık, toplu taşıma gibi hizmetlerinden en az birine erişebilme imkânına tam kapasitede ulaşabilip ulaşamaması, mevcut yapılaşma durumunun kırsal niteliğinin devam edip etmemesi, imar mevzuatı uyarınca yerleşik ve gelişme alanları içinde olup olmaması, sosyo-ekonomik olarak; kırsal nüfus oranının yüksek olması, yüzölçümünün önemli bir kısmını tarım, orman, mera, yaylak ve kışlak arazilerinin oluşturması, tarımsal üretimin, hayvancılık ve orman faaliyetlerinin başlıca geçim kaynağı olarak tespit edilmiş olup olmaması, hususlarından bir veya daha fazlası ile benzeri hususlar dikkate alınır.
KIRSAL YERLEŞİK ALAN TESPİTİ
Yönetmeliğin 5. maddesi ise kırsal yerleşik alanı düzenliyor. Madde de şöyle deniliyor: “Uygulamanın mahalle düzeyinde yapılması esastır. Bununla birlikte mahalle bütünlüğü içinde 4. maddede belirtilen şartları taşımaması nedeniyle kırsal mahalle olarak tespit edilemeyen mahallelerdeki on bin metrekareden az olmayan alanlar, 4 üncü maddede belirtilen ilkelerde ve şartlarda kırsal yerleşik alan olarak belirlenebilir. Kırsal yerleşik alanlar, bir mahallenin veya birden fazla mahallenin bir kısmını içeren yerlerinde tespit edilebilir.”
BELEDİYELERCE YAPILACAK İŞLEMLER
Yönetmeliğe göre belediyeler tarafından yapılacak işlemler ise şöyle sıralanıyor:
1- Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan belirlemesi için önce ilgili ilçe belediye meclisince karar alınır. Teklifi içeren bu karar, gerekçeleri ile beraber büyükşehir belediye başkanlığına gönderilir. İlçe belediye meclisinin kararının ve teklifinin büyükşehir belediye başkanlığı kayıtlarına intikal ettiği tarihten itibaren büyükşehir belediye meclisinin yapacağı ilk toplantıda karar ve teklif gündeme getirilir ve büyükşehir belediye meclisi, en geç doksan gün içinde kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan tespitine ilişkin kararını verir.
2- Büyükşehir belediye meclisi belirtilen süre içinde karar almak zorundadır. Büyükşehir belediye meclisi, ilçe belediyesinden gelen teklifi aynen veya değiştirerek kabul eder ya da reddeder.
3-Büyükşehir belediye meclisi, ilçe belediyesinden gelen kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan teklifini değerlendirirken;
a) Kırsal mahalle ile ilgili teklifi, mahallenin bitişiğindeki diğer mahalleler ile ekonomik ve sosyal bütünlüğün gerektirmesi halinde komşu mahallelerde kırsal yerleşik alan belirlemek suretiyle genişletme veya daraltma,
b) Bir mahalle içindeki kırsal yerleşik alanla ilgili teklifi, mahalle sınırlarına kadar genişletme, yönünde karar alabilir.
4- Büyükşehir belediye meclisi, ilçe belediyesinden gelen kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan teklifini ilçe belediyesi sınırlarını kapsayacak veya aşacak şekilde değiştiremez.
5- Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak tespit edilen yerler için bir süre kısıtlaması öngörülemez. İlçe belediyelerince kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak tespit edilen yerlerin bu özelliklerinin kaybedildiğinin tespiti halinde Kanunun ek 3 üncü maddesi uyarınca bu maddedeki usulle kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan niteliği kaldırılabilir.
UYGULAMA SÜRESİ BAŞLANGICI VE SONA ERMESİ
Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alanın ilanı sonrasında bunlarla ilgili uygulamalar, ilgili büyükşehir belediye meclisi kararının verildiği yılı takip eden takvim yılının başından itibaren başlar. Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alanlar ile ilgili uygulamalar, 6. maddedeki usule göre yapılacak çıkarılma işlemine ilişkin ilgili büyükşehir belediye meclisi kararının verildiği yılın sonuna kadar devam eder.